Αν ο όρος “τεμπέλικο μάτι” σας ξενίζει, τότε αφήστε την τεμπελιά στην άκρη και συνεχίστε την ανάγνωση!
Τεμπέλικο μάτι ή αλλιώς lazy eye είναι οι πιο καθημερινοί όροι, για να αναφερθεί κάποιος στην αμβλυωπία, την οφθαλμική πάθηση κατά την οποία το πάσχον μάτι «δεν επιλέγεται» από τον εγκέφαλο.
Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι πως το μάτι (συνήθως το ένα εκ των δύο) αδυνατεί να εστιάσει στο επιθυμητό σημείο κι έτσι το μήνυμα που φτάνει στον εγκέφαλο είναι ανακριβές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην το “επιλέγει” ο εγκέφαλος και να το απορρίπτει.
Η εγκεφαλική αυτή δυσλειτουργία αφορά στο 5% του πληθυσμού και εκφράζεται στη νεαρή παιδική ηλικία. Πολύ σημαντικό είναι να καταλάβουμε πως εάν η αμβλυωπία δεν διαγνωσθεί ή/και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, δεν υπάρχει τρόπος θεραπείας της μεταγενέστερα. Η “εκπαίδευση” του εγκεφάλου, για να μπορεί να δει, γίνεται μεχρι τα εννεα πρώτα χρόνια της ζωής μας.
Σκεφτείτε τον εγκέφαλο λοιπόν ως μια εύπλαστη οντότητα. Εάν αυτή δεν πάρει τα σωστά εργαλεία αποκρυπτογράφησης, ανάλυσης και μετάφρασης της οπτικής πληροφορίας, τότε στο πέρασμα του χρόνου θα είναι αδύνατο για εκείνη να καταφέρει να αλλάξει τους μηχανισμούς της, ακόμα και αν τα οπτικά ερεθίσματα γίνουν πιο καθαρά.
Τα είδη αμβλυωπίας είναι τα εξής:
- Η ανισομετρωπία, το διαθλαστικό σφάλμα κατά το οποίο η διάθλαση του αριστερού και δεξιού ματιού δεν είναι η ίδια με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να λαμβάνει διαφορετικά οπτικά μηνύματα και να μην μπορεί να συνδυάσει τις δύο αυτές εικόνες
- Η στραβισμική, η κακή ευθυγράμμιση των ματιών (στραβισμός) που οδηγεί στη μόνιμη ελάττωση της οπτικής οξύτητας του ματιού
- Η εξ’ ανοψίας, η αποστέρηση οπτικού ερεθίσματος και ελάττωση της οπτικής οξύτητας σε βρεφική ή πρώτη παιδική ηλικία που μπορεί να προσβάλλει και τα δύο μάτια λόγω θολερότητας στα διαθλαστικά μέσα του ματιού (π.χ. καταρράκτης)
Σε περίπτωση που υπάρχει, λοιπόν, το τεμπέλικο μάτι αυτό που πρέπει να κάνει ο μικρός ασθενής και οι γονείς του είναι υπομονή, πειθαρχία και πιστή ακολουθία ενός ή και περισσότερων από τα παρακάτω:
- Επικάλυψη του “καλού” ματιού. Καλύπτοντας το μάτι που βλέπει καλά, ωθούμε το τεμπέλικο μάτι και την ανατομική περιοχή του εγκεφάλου που αντιστοιχεί, να προσπαθήσει περισσότερο και τελικά να αρχίσει η σωστή λήψη των ερεθισμάτων που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν λαμβάνονταν σωστά (προτείνεται η κάλυψη για 2 ώρες την ημέρα σε στιγμές δημιουργικής απασχόλησης, όπως είναι η ζωγραφική, το διάβασμα, το παιχνίδι). Είναι πολύ σημαντικό αυτή η εκγύμναση του ασθενούς ματιού να γίνεται υπό την συνεχή παρακολούθηση και σύσταση εξειδικευμένου γιατρού.
- Σταγόνες κολλυρίου ατροπίνης. Σε ορισμένες περιπτώσεις συνίσταται η χρήση σταγόνων που θολώνουν παροδικά το “καλό” μάτι, ώστε ο εγκέφαλος να επικεντρώνεται στη συλλογή οπτικών πληροφοριών από το “αμβλυωπικο” μάτι, λειτουργώντας έτσι σαν μια εναλλακτική της κάλυψης του ματιού σε περίπτωση απειθαρχίας του παιδιού.
- Χρήση γυαλιών οράσεως ή φακών επαφής. Η αποτελεσματικότητα αυτής της επιλογής είναι μικρότερη και όχι πάντα επιτυχής, διορθώνει ωστόσο την μυωπική ή υπερμετρωπική απόκλιση των δύο ματιών.
- Επέμβαση. Χωρίς να αποτελεί άμεση θεραπεία, η επιλογή μιας τέτοιας μεθόδου ενδείκνυται στην περίπτωση της στραβισμικής αμβλυωπίας προσφέροντας ευθυγράμμιση στα μάτια και βελτίωση της διόφθαλμης συνεργασίας.
- Ηλεκτρονικά γυαλιά (amblis) που για μικρά χρονικά διαστήματα θολώνουν προγραμματισμένα το υγιές μάτι με αποτέλεσμα να πέφτει το βάρος της όρασης στον πάσχοντα οφθαλμο.
Όποια μέθοδο κι αν επιλέξει κάποιος, η πιο σημαντική πληροφορία είναι το όριο ηλικίας και η σημαντικότητα της έγκαιρης αντιμετώπισης της αμβλυωπίας (έως 9 χρόνων το όριο για τη στραβισμική αμβλυωπία και έως 10 για την ανισομετρική).
Τα βασικά ορόσημα για την εξέταση όλων των παιδιών είναι:
- 1η μέρα ζωής
- 1ος χρόνος ζωής
- 3οσ χρόνος ζωής
- κάθε 2 έτη
Προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος ενθάρρυνση και δημιουργική συνεργασία με το παιδί και το τεμπέλικο μάτι θα γίνει παρελθόν!
